Leren gaat niet vanzelf voor iedereen. Leren is iets dat je moet leren. Je kunt nog zo intelligent zijn, maar als je niet weet hoe je moet leren of je bent niet gemotiveerd om te leren dan lukt het je niet om te laten zien wat je in huis hebt. Zelfsturing is een belangrijk onderdeel van het leren leren en iets waar je (mijns inziens) in de klas als leerkracht aan moet werken. Maar hoe pak je dat het beste aan?
De leerlingen in jouw klas hebben ondersteuning nodig bij het ontwikkelen van zelfsturing. Het is een proces dat verschillende niveaus doorloopt en jouw taak als juf of meester is om als rolmodel te dienen, maar ook jouw onderwijs zo in te richten dat de leerlingen kans krijgen om zelfsturing te ontwikkelen. Dit doe je in het begin heel gestuurd en gestructureerd en die ondersteuning bouw je geleidelijk af. Dit proces¹ noemen we scaffolding.
Als je iets nieuws wilt leren, ga je jezelf daar eerst in verdiepen. Je kijkt en luistert hoe een ander iets aanpakt en probeert het na te doen. Je probeert de kenmerken van een vaardigheid te begrijpen. Dit werkt voor de leerlingen in jouw klas het fijnst als jij als rolmodel het denkproces stap voor stap verwoord. Op deze manier geef je ook door aan leerlingen wat jij er allemaal voor over moest hebben om iets onder de knie te krijgen. Denk bijvoorbeeld aan doorzettingsvermogen als jij laat zien dat je blijft proberen om een probleem of vraagstelling op te lossen. Doorzettingsvermogen is een belangrijk aspect bij zelfsturing. Ik leg altijd aan de kinderen in mijn klas uit dat je bij doorzettingsvermogen een korte periode van pijn hebt en dan de rest van je leven is het fijn. Als je geen doorzettingsvermogen toont is het op de korte termijn fijn, maar de rest van je leven heb je pijn omdat je iets niet geleerd hebt en dus niet kunt.
Na het goed observeren komt de periode dat leerlingen aan de slag gaan en jou gaan imiteren. Net als in groep 3 leerlingen jou als leerkracht na doen bij het leren lezen of schrijven. Een strategie of vaardigheid inoefenen gaat het best in een gestructureerde leeromgeving. In deze fase van het ontwikkelen van zelfsturing is het ontzettend belangrijk dat jij als leerkracht gefocust bent op het geven van begeleiding en feedback.
Dit niveau kun je het best vergelijken met de fase van de rekenles waarin de leerlingen zelfstandig verder oefenen met de nieuw geleerde sommen. Leerlingen kunnen de vaardigheid toepassen met gelijksoortige opdrachten als tijdens het imitatieniveau en jij als leerkracht je er niet mee bemoeit. Hierin is al een beperkte mate van zelfsturing zichtbaar bij de leerlingen. Ze hebben jou minder nodig als voorbeeld en kunnen het zelf.
Zelfregulatie is het hoogste niveau van zelfsturing. Leerlingen zijn zo vaardig dat ze het geleerde systematisch kunnen aanpassen aan veranderende omstandigheden. Denk bijvoorbeeld leerlingen die de tafels beheersen en ook grotere keersommen uit kunnen rekenen of zelfs al keersommen met kommagetallen uit kunnen rekenen als dit gevraagd wordt en dit niet alleen in kale sommen, maar ook in contextsommen.
Zelf vind ik zelfsturing het best werken bij de lessen wereldoriëntatie. Ik laat eventuele werkboeken het liefst links liggen en biedt activiteiten aan waarbij leerlingen geactiveerd worden om met de lesstof aan de slag te gaan. Een opdracht waarbij ze een product moeten ontwikkelen en daarbij oog moeten hebben voor het proces. Denk bijvoorbeeld aan het maken van een lapbook, een presentatie of een podcast moeten maken. Allereerst moeten ze een vraag bedenken waar ze onderzoek naar gaan doen en daarbij zorg ik voor betekenisvolle en uitdagende taken. Ik merk dat mijn leerlingen op deze manier veel meer gemotiveerd zijn en gebruik maken van diepgaandere verwerkingsstrategieën. Denk aan het inzetten van coöperatieve werkvormen en het inzetten van vormgevers.
Geef niet alleen zelf feedback, maar laat leerlingen ook elkaar en zichzelf feedback geven. Laat je leerlingen reflecteren op hun leerproces, hun prestaties beoordelen en de effectiviteit van hun gebruikte strategie nagaan. Ik vind het proces vaak belangrijker dan het product. Een laagdrempelige mannier om zelfreflectie te stimuleren is door het gebruik van exit tickets gericht op het proces. Laat leerlingen vragen beantwoorden als:
¹Barry J. Zimmerman heeft hier veel onderzoek naar gedaan:
Juf Joanne
Parkweg 11
4461 SG Goes
Om je de beste ervaring te kunnen geven maken wij gebruik van Cookies. Door het gebruiken van onze website ga je hier automatisch mee akkoord. Wil je meer informatie? Klik dan hier.
